Xornada pública

Milleiros de mulleres espalladas por todo o territorio galego xuntábanse para tocar e bailar sendo a centralidade da transmisión musical e da palabra. Aínda hoxe ofrecen un xeito de entender o mundo fóra da transacción comercial.


O vindeiro 19 de decembro xuntarémonos en Carballo. Encontrarémonos, conversaremos, falaremos do que sabemos e do que queremos transmitir como pandeireteiras, regueifeiras, músicas, compositoras e pensadoras. E comezaremos a construír un espazo relacional onde podermos traballar sen validacións externas.



A entrada é de balde, mais cómpre realizar a inscrición pola limitación da capacidade do recinto (72 prazas).

PRAZAS ESGOTADAS

Descarga o programa

Programa

09.30

Benvida e presentación

Mercedes Peón, Ana Fernández, Gisela Sanmartín e Mar Suárez.

09.30

Relatorio Somos pandeireteiras

Mercedes Peón.

10.30

Encontro interxeracional de tocadoras

Selina Otero entrevista a Ermitas de Ánxelo, Carmen de Lema e Icía do Manso.

11.30

Descanso

12.00

Mesas de traballo

13.30

Conclusións das relatoras

María Reimóndez, Susana Arins, Andrea Nunes e Ana Romaní.

14.00

Peche

Mercedes Peón.

Mesas de traballo

O rol da pandeireta e da voz no eido musical contemporáneo.

Debate sobre a influencia das pandeireteiras e a súa forma de vida no contexto musical actual.

Modera: Gisela Sanmartin (Xirifeiras).
Relatora: Ana Romaní.

A función social das tocadoras e das pandeireiteiras. Recuperación da mundanidade.

Debate sobre a función social das mulleres pandeireteiras no S XX. e na actualidade.

Modera: Mar Suárez (Raigañas).
Relatora: Susana Arins.

A representación social na transmisión da pandeireta e da voz. A función dos grupos e das asociacións no contexto actual.

Conversa sobre a función das asociacións na transmisión da pandeireta e o canto.

Modera: Ana Fernández (AC Rosalía de Castro).
Relatora: María Reimóndez.

Por que non tocades todas?

Unha análise de xénero no afastamento da centralidade das tocadoras no imaxinario actual.

Modera: Mercedes Peón.
Relatora: Andrea Nunes.

Participantes

Mercedes Peón

Artista multidisciplinar, compositora, investigadora. A súa primeira formación musical vén do percorrido polas aldeas durante 25 anos, recibindo e formando parte da transmisión colectiva da memoria oral e corporal. Entre outros recoñecementos, conta co Premio Nacional de Música (2008); Premio MacAllan (1991); artista do Ano pola revista Folkworld (2000); Mellor disco por Word Chart Music Europe (2011); Premio da crítica galega no eido da música (2018) e mención no Festival de Sevilla polo tratamento sonoro da película Nación, de Margarita Ledo (2020).

Ana Fernández

Mestra de baile e música tradicional, pandeireta e outras percusións de man, iníciase no folclore aos 10 anos na A.C. Rosalía de Castro de Padrón. Desde moi nova canta con diferentes asociacións da contorna e colabora con Mercedes Peón nos seus proxectos musicais Sihá, Sós e Deixaas.



Nos últimos anos fórmase como musicoterapeuta e educadora en igualdade e prevención da violencia de xénero e comeza a traballar con asociacións de mulleres nas que promove a folkterapia: a música e o baile como xeito de expresión de emocións e vía de liberación e desafogo co colectivo.

Mar da Bouzas

Filla de Dorinda de Pontella e José da Bouzas, nace en Cerqueda (Malpica). Con 6 anos toma aulas de baile tradicional, no seo da Asociación Xuvenil Raigañas, converténdose dende aquela nunha das súas paixóns. Aprende a tocar a pandeireta da man de Quique Peón e no ano 1990, nunha recollida na súa parroquia, descubre que o seu avó paterno era bailador da Ribeirana e que as súas tías avoas eran tocadoras e bailadoras. Toma así conciencia da importancia de manter vivo o legado musical e cultural a través da transmisión ás novas xeracións, unha visión que, a día de hoxe , mantén coas súas compañeiras do grupo de pandeireteiras Raigañas.

Gisela Sanmartín Novo

Comeza no mundo da música tradicional aos 4 anos ao recibir clases de pandeireta e baile. Desde moi nova vincúlase a diferentes grupos de baile e cantareiras da comarca de Ferrolterra, recibe clases de canto clásico e forma parte de varios grupos folk ao longo da xeografía galega. É mestra das escolas de pandeireta e baile e dirixe os grupos de Cantareiras Trapeliñas e Xiriferiras da Banda de Gaitas Airiños de Fene, da que é integrante dende nena. Colabora activamente con proxectos vinculados á tradición, como a gravación do disco Músicas para a Semente, ou o proxecto musical de Xabier Díaz xunto coas Adufeiras de Salitre.

Carmen de Lema

Carmen Pose López naceu en Leixoada - Cambre (Malpica de Bergantiños). É filla de Dolores e de Plácido.

Comezou a tocar a pandeireta ós 12 anos da man da súa nai. De nena acompaña a súa nai e as súas tías (Dorinda e Angustia) ás foliadas da casa da Pilara, nas que aprende a tocar e bailar o maneo, punteada e o agharrado. Deixa de tocar e bailar por motivos laborais e familiares: marcha servir a casa de señores, a traballar na mina de Wolframio e casa con Benjamín. Mais hoxe en día, cando colle a pandeireta e a toca, segue a manter a mesma forza e alegría que tiña cando era nena e ía ás foliadas.

Ermitas do Anxelo

Ermitas Blanco Lema naceu na lareira da casa de Anxelo en Bicerrán-Cambre (Malpica de Bergantiños). É filla de Pilar e de Alfredo.

Comeza a tocar a pandeireta ós 12 anos no lugar de O Campo, onde se xuntan os veciños para as cachelas de San Xoán e San Pedro. Aprende a tocar, cantar e bailar das súas tías Dolores e Angustia e da súa avoa María. Con 15 anos vai ás foliadas á casa de Pilara e alí, toca e baila maneo, punteada, rumba, agharrado e o carrasquillo. Ao casar con Wenceslao de Tecelana marcha vivir para Aviño e en 1969, coa morte do seu home, deixa de tocar e bailar. Mais, cando colle a pandeireta, faina falar, acompañada da voz tan doce que ten.

Icía Varela Gómez


Nace en Cerqueda (Malpica de Bergantiños) e desde sempre a música tradicional forma parte da súa vida, tanto pola actividade da súa familia como pola súa formación, desde moi nova, en entidades como a A. C. Raigañas ou Xacarandaina. Combina tamén o canto clásico con estudos no Conservatorio Profesional da Coruña.

Actualmente é profesora de canto, pandeireta e baile en diversas asociacións da comarca de Bergantiños e é compoñente fundadora do proxecto musical Arredores.

Selina Otero Verdes

Xornalista especializada en Educación e Innovación. Empezou a tocar a pandeireta cando era unha nena na Escola de Baile e Música Tradicional de Malpica, a súa vila natal, onde tamén aprendeu baile galego e, posteriormente, gaita.

Cada ano, a través da escola municipal, participaba en actuacións e concursos de música, principalmente coas Pandeireteiras de Malpica. Tamén formou parte de varios grupos de música folk-tradicional da comarca de Bergantiños (Tarai, Atalora e Media Ducia) e participou na gravación de Ruta Folk Terra Galega (1998), de Atalora, Xiradela e Liorna; e A Escote, con Media Ducia (2011).

Relatoras

Susana Sanches Arins

Nace en Vilagarcía e dende moi nova reside na Estrada, contornas nas que non atopa espazo para a tradición, cantos ou danzas. Comeza a bailar de pequena no grupo Abrente do CEIP do Foxo e, xa adulta, asiste a clases de pandeireta con Lucía César, iniciativa que retoma nos últimos tempos na escola de Tamparrantán (Santo André de Vea, na Estrada).



É autora de textos de poesía e narrativa, entre os que destaca seique (A través Editora), na que moitas persoas ven o ritmo da xota e mesmo da muiñeira entre as súas liñas.

Andrea Nunes Brións

Activista transfeminista pola diversidade sexual e corporal. Os seus versos, publicados en numerosas revistas, xornais e volumes colectivos, están vinculados ao activismo feminista. Corrente de esquecemento (2007) e Todas as mulleres que fun (2011) son os seus primeiros libros. Con Diáspora do amor balea, escrito conxuntamente con María Rosendo, gaña o XII Premio de Poesía Erótica Illas Sisargas no 2017. Pertence ao colectivo As Candongas do Quirombo e á plataforma de crítica literaria feminista A Sega. Nos últimos tempos coordina, canda Ánxela Lema, o volume Tecermos redes, crearmos comunidade. Estudos sobre a obra de María Reimóndez (Xerais, 2020).

María Reimóndez

Creadora, activista e investigadora, pon o foco na tradución e na interpretación dende óptica feminista decolonial e interseccional. Interesada na hexemonía lingüística, na importancia crítica da mediación lingüística e cultural e na necesidade de afondar en enfoques verdadeiramente transformadores dun espazo caracterizado pola invisibilidade e o fluxo dos discursos de poder a todos os aspectos da vida das persoas. Esta ollada espállase tamén á súa análise da produción e circulación de produtos culturais, e en particular tende a centrarse no campo literario, onde analiza as escritas feministas, a representación das mulleres e da diversidade sexo-xenérica, o racismo e o discurso colonial na cultura galega.

Ana Romaní

Escritora e xornalista. Autora dos libros de poemas Palabra de Mar (1987), Das últimas mareas (1994), Arden (1998), Love me tender. 24 Pezas mínimas para unha caixa de música (2005), Estremas (2010) e A desvértebra (2020). Creou e participou en distintos proxectos híbridos de expresión, entre eles Lob*s (1998), Estalactitas (2002), Catro poetas suicidas. Intervención poética contra a levidade (2002), 2% un recital para esquecer (2019) ou a serie Audiografías da desvértebra (2021). Entre os anos 1990 e 2018 dirixiu o o programa radiofónico Diario Cultural polo que recibiu o Premio Nacional de Periodismo Cultural en 2018.